Kunstweekend Cartils

Evenement

Kunstweekend Cartils 2025
6 en 7 september,
Kapolder 10 en 14, 6321PV Wijlre
Openingstijden 11.00 tot 17.00 uur
Entree €5

Ook in 2025 zijn de tuinen en voormalige stallen van Kasteel en Landgoed Cartils weer toegankelijk voor liefhebbers van kunst en natuur.
De voorbereidingen voor de zesde editie zijn in volle gang.
Kunstenaars van eerdere edities, maar ook veel nieuwe deelnemers worden geselecteerd voor dit charmante kunstevenement in het Heuvelland.

Organisatie:
Atelier Helga van der Poel,
Met dank voor de gastvrijheid en goede zorg van dhr. Smeets (Kasteel Cartils) en de familie Hupperichs (Landgoed Kasteelhoeve Cartils).

De Geschiedenis van Cartils

De eerste schriftelijke vermeldingen van het gehucht Cartils dateren uit 1192 en 1257.
Uit het jaar 1367 dateert de eerste expliciete vermelding van het kasteel en de aangrenzende kasteelhoeve als “huys ende hof van Cartils”. Het gebouwencomplex is echter veel ouder en is zeer waarschijnlijk de voortzetting van een kroondomein uit de 8ste of 9de eeuw.
In dezelfde oorkonde uit 1367 treffen we ook de eerste met naam bekende bezitter en bewoner aan van het kasteel: Ivo (Ewijn) van Cartils... Klik voor meer informatie

Het kasteel

Het kasteel Cartils stamt in eerste aanzet mogelijk uit de 13e eeuw. Het oudste gedeelte nu vormt een zware ronde toren met bijbehorende korte vleugel opgetrokken uit mergelsteen. De ronde hoektoren heeft een doorsnede van zeven meter en heeft aan de basis een muurdikte van 1.60 meter en dateert uit de tweede helft van de 15de eeuw. Waarschijnlijk zullen onder het huidige kasteel nog oorspronkelijke fundamenten aanwezig zijn. Het kasteel, het poortgebouw, de aangrenzende voorburcht en de kasteelhoeve werden oorspronkelijk omgeven door grachten, deze werden in 1883 gedempt.

De eerste bekende bezitter van het kasteel, Ivo van Cartils, trouwde met een dochter van Nicolaas Hoen, de schout van Maastricht. De uit dit huwelijk geboren zoon Johan van Cartils, voegde de geslachtsnaam van zijn moeder toe, vóór die van zijn vader. Hij en zijn nageslacht noemden zich vervolgens "Hoen van Cartils". De familie Hoen van Cartils zou bijna vier eeuwen lang Cartils in haar bezit houden. Omstreeks 1630 wist Johan Hoen van Cartils de felbegeerde erfelijke grafelijke titel binnen te halen. Zijn zoon Frans Theodoor Hoen van Cartils liet omstreeks 1660 het huidige poortgebouw bouwen. Gedurende de eerste helft van de 18de eeuw beleefde Cartils onder graaf Maximiliaan Hoen van Cartils een heuse bloeiperiode. Echter met het overlijden van diens dochter Marie Henriëtte stierf het geslacht in 1772 uit. Nadien kwam het in bezit van de familie De Liedekerke. Deze woonde op haar kasteel in Hannut bij Luik of in hun stadswoning in Maastricht en bewoonde kasteel Cartils niet. In 1847 verkocht de familie De Liedekerke het al decennia leegstaande kasteel aan Christian Frijns, de pachter van de aangrenzende kasteelhoeve. Deze werd als eigenaar en bewoner opgevolgd door zijn zoon Theodoor Frijns die, voorafgaande aan zijn huwelijk, het sinds de bouw in de 15de en 16de eeuw nauwelijks veranderde kasteel in 1883 ingrijpend liet verbouwen en restaureren. Hiermee kreeg het complex zijn huidige voorkomen. Zijn dochter Elisabeth Frijns trouwde in 1907 met kantonrechter Carolus Janssen de Limpens. De familie Janssen de Limpens hield het kasteel tot 1985 in haar bezit, waarna het door de huidige eigenaar-bewoner, dhr. Smeets, werd gekocht.

De kasteelhoeve

Van de oorspronkelijke uit de vroege 17de eeuw daterende, aan drie zijden gesloten grote vierkantshoeve, resteert thans alleen nog maar een deel van de noordelijke vleugel. Het huidige gebouwencomplex stamt grotendeels uit de 18de en 19de eeuw. Zo werd het woonhuis met zijn monumentale dubbele bordestrap in 1761 gebouwd en de grote graanschuur in 1882. Net als het kasteel was ook de kasteelhoeve volledig door grachten omgeven, deze werden in 1883 gedempt. Oorspronkelijk was de hoeve een op de graanteelt gespecialiseerd akkerbouwbedrijf. In de 17de en 18de eeuw was rogge het meest verbouwde product voor het toenmalige volksvoedsel roggebrood. Het was een destijds ongewoon groot bedrijf, in 1830 omvatte de hoeve ruim 87 hectare cultuurgrond, waarvan 47 hectare akkerland en 37 hectare grasland en boomgaarden. Pas in de 20ste eeuw werd de melkveehouderij de belangrijkste bedrijfstak. De agrarische activiteiten op de kasteelhoeve werden in 2010 beëindigd en maakten plaats voor natuurontwikkeling en natuurbeheer. In 2012 werd de hoeve en de omringende landerijen onder werking van de Natuurschoonwet aangewezen als Landgoed.
De kasteelhoeve was oorspronkelijk als pachthoeve in het bezit van de heren van Cartils en was als zodanig eeuwenlang eigendom van de grafelijke familie Hoen van Cartils. De binding tussen kasteel en kasteelhoeve ging echter eind 20ste eeuw verloren en beide panden gingen hun eigen weg. Thans is de kasteelhoeve en het omringende landgoed in het bezit van de familie Hupperichs die er sinds 1980 woonachtig is en met familiare wortels die er zelfs al 1914 neerstreken.